25 marca 1897 roku we Lwowie urodził się Marian Hełm-Pirgo (zm. 1995 w Londynie) – inżynier architekt, kartograf, malarz, pisarz, poeta. Kapitan korpusu geografów Wojska Polskiego II RP i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, awansowany do stopnia podpułkownika. Uczestnik czterech wojen.

 

25 marca 1897 roku we Lwowie urodził się Marian Hełm-Pirgo (zm. 1995 w Londynie) – inżynier architekt, kartograf, malarz, pisarz, poeta. Kapitan korpusu geografów Wojska Polskiego II RP i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, awansowany do stopnia podpułkownika. Uczestnik czterech wojen. 

Był synem pułkownika kartografa c. i k. armii, Adama Hełm-Pirgo (1852–1932) i Klementyny z domu Nowak. Jego bratem był Adam Klemens Hełm-Pirgo (1891–). 

Po wybuchu I wojny światowej został wcielony do c. i k. armii i służył w artylerii od 1915 do 1918. 

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 wstąpił do Wojska Polskiego. Wziął udział w obronie Lwowa w trakcie wojny polsko-ukraińskiej od 11 listopada 1918. 

Od 1 kwietnia 1919 kierował Biurem Kartograficznym. Następnie uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Został awansowany do stopnia porucznika w korpusie oficerów zawodowych geografów ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919. Kierował Oddziałem Kartograficznym w Instytucie Wojskowo-Geograficznym, a po jego likwidacji pod koniec 1920 Wydziałem Graficznym i po reorganizacji Wydziałem Kartograficznym.

W 1923 był oficerem Wojskowego Instytutu Geograficznego. Został awansowany do stopnia kapitana w korpusie oficerów zawodowych geografów ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1927 i zweryfikowany z lokatą 1 i w 1928; nadal pozostawał w służbie WIG. W instytucie pracował jako instruktor. W 1934 jako kapitan rezerwy w korpusie geografów przeniesiony w stan spoczynku pozostawał wówczas w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III.

 

Studiował na Politechnice Lwowskiej od 1918 do 1922, na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej w 1925 (gdzie w połowie tego roku otrzymał stopień architekta dyplomowanego) i na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie od 1927 do 1929. 

W okresie II Rzeczypospolitej był zatrudniony jako inżynier miejski w Urzędzie Gminnym w Zakopanem. W tym mieście pracował jako architekt od 1928 do 1934. W okresie swojej pracy urzędniczej tam pracował nad planem regulacyjnym Zakopanego. W 1932 opracował wynalazek - film do użycia w kinematografii, zapewniający większą niż dotychczas skalę barw.  

Później pracował w Rybniku, Katowicach (Śląski Instytut Naukowo-Techniczny). W latach 30. był naczelnikiem Miejskiego Urzędu Nadzoru Budowlanego we Lwowie i w tym czasie prowadził akcję restaurowania miejskiej architektury. Przyczynił się także do oświetlenia niektórych budynków w porze nocnej. W grudniu 1933 został członkiem komitetu wykonawczego do spraw powołania Polsko-Jugosłowiańskiej Izby Handlowej. Do 1939 działał w Towarzystwie Miłośników Przeszłości Lwowa. 

W 1925 jego żoną została Janina z domu Kozłowska, nauczycielka, dyrektor liceum w Zakopanem (1898–1940). Był także rysownikiem i malarzem (malował akwarele).

Na przełomie lutego i marca 1937 została zorganizowana wystawa jego dzieł rysunkowych i malarskich w Hotelu Europejskim we Lwowie, a dochód z niej przeznaczony na Pomoc Zimową. W 1938 zorganizował wystawę swoich prac w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych. Jednym z najbardziej znanych jego obrazów był zatytułowany Walczące dzieci w obronie Lwowa. 

Po wybuchu II wojny światowej, a następnie agresji ZSRS na Polskę z 17 września 1939 został aresztowany przez Sowietów. Był przetrzymywany w więzieniu Brygidki we Lwowie (wraz z nim osadzony był gen. Tadeusz Sulimirski oraz gen. Franciszek Paulik i Bronisław Szczyradłowski). Został deportowany w głąb Sowietów na tereny republiki kazachskiej. 

Na mocy układu Sikorski-Majski z 30 lipca 1941 odzyskał wolność, po czym wstąpił do formowanej Armii Polskiej w ZSRS gen. Władysława Andersa. Wraz z 2. Korpusem Polskim Polskich Sił Zbrojnych przebył szlak przez Bliski Wschód. Brał udział w kampanii włoskiej. Uczestniczył w walkach w bitwie o Monte Cassino. W stopniu kapitana pełnił funkcję dowódcy oddziału w ramach 12. kompanii geograficznej. 

Po wojnie pozostał na emigracji. Pełnił funkcję prezydenta Związku Polskich Architektów za Granicą od 1947 do 1952. Od 1949 do 1952 był asystentem architektonicznym w Ministerstwie Pracy rządu Wielkiej Brytanii. 

Po przenosinach do USA w 1952 był architektem w Nowym Jorku. Działał w organizacjach kombatanckich. W 1969 został awansowany do stopnia majora w korpusie oficerów geografów Polski Sił Zbrojnych na Zachodzie. W 1992 został awansowany do stopnia podpułkownika. 

Zmarł w 1995 w Londynie, w wieku 98 lat.

Cześć Jego Pamięci! 

Post Historia Wczoraj i dziś. 

Na fot.: Marian Hełm-Pirgo z okresu walk z Ukraińcami.