5 marca 1939 r. W wydaniu sobotnio – niedzielnym Gazety Gdańskiej ukazała się treść depeszy gratulacyjnej, którą skierował Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej Ignacy Mościcki do kardynała Eugenia Marii Pacelli’ego w związku z wyborem jego eminencji na papieża. Nowy papież przyjął imię Piusa XII.

 5 marca 1939 r. W wydaniu sobotnio – niedzielnym Gazety Gdańskiej ukazała się treść depeszy gratulacyjnej, którą skierował Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej Ignacy Mościcki do kardynała Eugenia Marii Pacelli’ego w związku z wyborem jego eminencji na papieża. Nowy papież przyjął imię Piusa XII.

Pius XII (właśc. Eugenio Maria Giuseppe Giovanni Pacelli) żył w latach 1876 – 1958. Jego pontyfikat przypadł na najtrudniejszy czas w historii – okres II wojny światowej. To 260 papież i 2. Suweren Państwa Watykańskiego od 2 marca 1939 do 9 października 1958.

Po śmierci papieża Piusa XI konklawe trwało tylko jeden dzień. W trzecim głosowaniu, kardynał Eugenio Pacelli, w dniu swoich 63. urodzin, został wybrany na papieża. Po raz pierwszy w historii Kościoła katolickiego uroczystość koronacji transmitowano przez radio.

Pierwsze sześć lat jego pontyfikatu przypadło na lata II wojny światowej. Jeszcze przed rozpoczęciem działań wojennych Pius obrał sobie za motto „Pokój jest dziełem sprawiedliwości” i starania o utrzymanie pokoju uczynił priorytetem. 5 maja 1939 wysłał pismo do Hitlera z prośbą o dochowanie starań utrzymania pokoju, lecz rząd Rzeszy zapewnił, że nie ma zagrożenia wojną. Podobną prośbę skierował do Benito Mussoliniego, ale efekt był taki sam. Do momentu przystąpienia Duce do wojny w 1940, papież starał się zachować pełną neutralność, dzięki czemu Rzym był traktowany jako otwarte miasto. Podczas wojny nadal nawoływał o pokój, organizował także pomoc humanitarną i udzielił azylu ok. 5 000 Żydów. Potępił Hitlera za jego agresję na Związek Radziecki, a kiedy führer zajął Rzym (10 września 1943), Pius udzielał w Watykanie azylu jeńcom wojennym i uchodźcom. Nigdy jednak nie zaprotestował ostro przeciwko okrucieństwu hitlerowców i represji wobec Żydów, za co był krytykowany.

Pius XII przychylnie był nastawiony do narodowo-katolickich dyktatur gen. Francisca Franco w Hiszpanii, Antonia Salazara w Portugalii oraz faszystowskiej dyktatury Ante Pavelića w Chorwacji. W trakcie okupacji niemieckiej w Polsce zezwolił na przeniesienie pasterki z godzin nocnych (policyjnych) na wcześniejsze, aby ludność mogła w niej uczestniczyć. 

Wkrótce po zakończeniu wojny przesłuchiwany w charakterze świadka przed procesami norymberskimi generał SS Karl Wolff twierdził, że istniał niemiecki plan porwania papieża.. Z dokumentów przebadanych przez niemieckiego jezuitę Petera Gumpela wynika, że Pius XII przygotował się na ewentualne internowanie: zdecydował, że wraz z momentem jego pojmania zrzeka się swojej funkcji, nakazując kardynałom wybranie nowego papieża i – w razie potrzeby – przeniesienie Stolicy Apostolskiej. Garry Krupp –amerykański biznesmen i filantrop żydowskiego pochodzenia – mówił o realnym zagrożeniu życia papieża. Twierdził, iż we wrześniu 1943 roku Hitler wydał Karlowi Wolffowi rozkaz przygotowania planu „neutralizacji papieża”. Watykan miał zostać zajęty, członkowie Kurii wymordowani, a Pius XII wywieziony do zamku w Lichtenstein, gdzie miał zostać zamordowany.

Do bardzo znaczących elementów historii Piusa XII należy zaliczyć relację przyjaźni, która wywiązała się między nim a naczelnym rabinem Rzymu Izraelem Zolli. Relacja ta została uwieńczona konwersją rabina do Kościoła katolickiego i przyjęciem na chrzcie, w dowód wdzięczności, świeckiego imienia Piusa XII – Eugenio.

Po wojnie, zawarł korzystne dla Kościoła konkordaty z Portugalią (1950) i Hiszpanią (1955).

MllW