9 kwietnia 1968 roku w Bielsku-Białej zmarła Zofia Kossak-Szczucka Szatkowska (ur. 10 sierpnia 1889 roku w Kośminie ) - popularna powieściopisarka, współzałożycielka dwóch tajnych organizacji w okupowanej przez Niemców Polsce: "Frontu Odrodzenia Polski" oraz Rady Pomocy Żydom "Żegota".
Odznaczona pośmiertnie medalem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata (1982) i Orderem Orła Białego (2018).
Była córką Tadeusza Kossaka (brata bliźniaka Wojciecha) i Anny Kisielnickiej-Kossakowej, siostrą stryjeczną satyryczki Magdaleny Samozwaniec, poetki Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej i malarza Jerzego Kossaka oraz wnuczką Juliusza Kossaka.
W większości publikacji jako data jej narodzin figuruje rok 1890; po dotarciu do nieznanych wcześniej dokumentów okazało się, że przyszła na świat rok wcześniej. Dzieciństwo i młodość spędziła na Lubelszczyźnie i na Wołyniu.
Na początku uczyła się w domu, potem w 1906 pracowała jako nauczycielka w Warszawie. Zgodnie z tradycją rodzinną w latach 1912–1913 studiowała malarstwo w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie, a potem rysunek w École des Beaux-Arts w Genewie. W roku 1915 wyszła za mąż za Stefana Szczuckiego i zamieszkała z nim w Nowosielicy na Wołyniu. Tam przyszli na świat ich synowie – Juliusz (ur. 1916) i Tadeusz (ur. 1917).
W roku 1917 przeżyła z rodziną okres krwawych wystąpień chłopskich oraz najazd bolszewicki. Spisane wspomnienia z tego okresu, wydane w roku 1922 pod tytułem "Pożoga", były jej właściwym debiutem literackim.
W roku 1923, po śmierci męża we Lwowie, autorka przeniosła się z synami do rodziców. Zamieszkała we wsi Górki Wielkie na Śląsku Cieszyńskim. 14 kwietnia 1925 roku ponownie wyszła za mąż, za oficera Wojska Polskiego Zygmunta Szatkowskiego. W roku 1926 na świat przyszedł jej trzeci syn, Witold Szatkowski, a umarł pierworodny – Juliusz Szczucki. W dwa lata później urodziła córkę, Annę Szatkowską. W roku 1932 została odznaczona nagrodą literacką województwa śląskiego. W roku 1935 umarł jej ojciec, Tadeusz Kossak.
Istotnym dziełem Zofii Kossak był cykl wydanych w latach 1936–1937 powieści historycznych z okresu wypraw krzyżowych: "Krzyżowcy", "Król trędowaty" i "Bez oręża". W roku 1938 została uhonorowana przynależnością do Rycerskiego i Szpitalnego Zakonu św. Łazarza z Jerozolimy, poprzez otrzymanie Wielkiego Krzyża Zasługi.
W roku 1939 opuściła Górki Wielkie i przeniosła się do Warszawy. Po zajęciu jej przez Niemców zaangażowała się w działalność konspiracyjną i charytatywną. W roku 1941 wraz z przyjaciółmi oraz księdzem Edmundem Krauze z parafii Św. Krzyża, utworzyła Front Odrodzenia Polski i stanęła na jego czele. Współpracowała też z polityczno-wojskową katolicką organizacją podziemną "Unia".
Pisarka współredagowała również pierwsze pismo podziemne „Polska Żyje”. W sierpniu 1942 roku opublikowała swój protest. We wrześniu 1942 roku wraz z Wandą Krahelską powołała Tymczasowy Komitet Pomocy Żydom, przekształcony wkrótce w Radę Pomocy Żydom „Żegota” (za tę działalność, w 1982 roku odznaczona została medalem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata).
W roku 1943 w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz zginął jej drugi syn, Tadeusz Szczucki. Przypadkowo aresztowana 27 września 1943 przez patrol uliczny (wspomnienia łączniczki „Urszuli”) i 5 października 1943 wywieziona do niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Auschwitz-Birkenau.
W roku 1944 została przewieziona do Warszawy, na Pawiak i skazana na śmierć. Dzięki staraniom władz podziemia została uwolniona w końcu lipca. Wzięła czynny udział w Powstaniu Warszawskim.
Po upadku powstania, do 1945 roku przebywała w Częstochowie. Tam opisała swoje wspomnienia z obozu w książce "Z otchłani". W tym samym 1945 roku udało się jej wyjechać do Londynu, gdzie jesienią przyjęła funkcję kierownika delegatury warszawskiego Polskiego Czerwonego Krzyża w Londynie i pozostała na przymusowej emigracji. Na Zachodzie jej twórczość cieszyła się rosnącą popularnością, książki trafiały na listy bestsellerów, a powieść Bez oręża znalazła się na czele Book of the Month w Stanach Zjednoczonych.
Do lat 70. powieść ta uzyskała w USA nakład do 750 tysięcy egzemplarzy. W komunistycznej Polsce w roku 1951 wszystkie jej utwory objęte zostały cenzurą i podlegały natychmiastowemu wycofaniu z bibliotek. Po okresie stalinizmu jednak jej książki były ponownie masowo wydawane z wyjątkiem "Pożogi").
Wróciła do kraju w roku 1957. W 1958 przeprowadziła się z Warszawy do Górek Wielkich i zamieszkała w „Domku Ogrodnika” (górecki Dwór Anny i Tadeusza Kossaków spłonął w 1945).
Jako publicystka współpracowała przede wszystkim z prasą katolicką. Dzięki umiejętności barwnego obrazowania, dużym walorom poznawczym i potoczystej narracji większość jej powieści historycznych zyskała również popularność wśród dzieci. W roku 1964 była jedną z sygnatariuszek listu 34, w którym przyłączyła się do protestu pisarzy w obronie swobody wypowiedzi. W 1966 odmówiła przyjęcia Nagrody Państwowej I Stopnia w dziedzinie kultury i sztuki za wybitne osiągnięcia w dziedzinie powieści historycznej - był to sprzeciw wobec decyzji władz komunistycznych o niewydaniu pozwolenia na przyjazd obchodów milenijnych Chrztu Polski papieża). Zofia Kossak należała do Trzeciego Zakonu św. Dominika od Pokuty, w którym przyjęła imię Akwinata.
Zmarła 9 kwietnia 1968 roku w Bielsku-Białej. Pochowana została na cmentarzu parafialnym w Górkach Wielkich obok ojca, Tadeusza Kossaka, i syna, Juliusza Szczuckiego.
Cześć Jej Pamięci!
Post Historia Wczoraj i dziś
⬇️
⬇️
⬇️
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz
#PolishHolokaust