20 lipca 1941 roku wycofujące się przed nacierającymi wojskami niemieckimi sowieckie oddziały NKWD wymordowały w Humaniu ewakuowanych z więzienia w Czortkowie więźniów - głównie Polaków.

 

20 lipca 1941 roku wycofujące się przed nacierającymi wojskami niemieckimi sowieckie oddziały NKWD wymordowały w Humaniu ewakuowanych z więzienia w Czortkowie więźniów - głównie Polaków.

Z rąk funkcjonariuszy NKWD lub na skutek nieludzkich warunków transportu poniosło śmierć co najmniej 890 więźniów. 

Była to jedna z wielu tzw. masakr więziennych, dokonanych przez NKWD po rozpoczęciu niemieckiej inwazji na ZSRS.

Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej ponad tysiąc więźniów zostało ewakuowanych przez NKWD z Czortkowa. Część więźniów politycznych Sowieci postanowili natomiast zamordować na miejscu. W pierwszym rzędzie przystąpiono do likwidacji osób, wobec których jeszcze przed wojną, na mocy art. 58 kodeksu karnego ZSRS i art. 54 kodeksu karnego USRS, orzeczono karę śmierci lub wysokie wyroki więzienia.

Na początku lipca 1941 roku, po wkroczeniu wojsk niemieckich do Czortkowa, mieszkańcy udali się do więzienia przy ul. Mickiewicza. Początkowo gmach wydawał się całkowicie opustoszały... 

Wkrótce w jego piwnicach odnaleziono jednak zwłoki zamordowanych więźniów, a na dziedzińcu wewnętrznym – masowy grób zamaskowany świeżo posadzonymi rabatami kwiatowymi. Wiele odnalezionych zwłok nosić miało ślady tortur.... Świadkowie twierdzili ponadto, że w jednej z cel enkawudziści zamurowali więźniów żywcem; rzekomo odnaleźć tam miano kilka żywych osób i około 100 ciał (prawdziwość tego typu doniesień jest jednak kwestionowana przez część historyków).

Dokładna liczba więźniów zamordowanych bezpośrednio na terenie więzienia pozostaje trudna do ustalenia. W raportach NKWD brak informacji o egzekucjach w samym Czortkowie. Naoczni świadkowie relacjonowali natomiast, że w więzieniu odnaleziono kilkaset zwłok. Okręgowa Komisja Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Łodzi, która w latach 90. XX wieku prowadziła śledztwo w sprawie tej zbrodni, szacowała, że w gmachu przy ul. Mickiewicza zamordowano około 200 więźniów.

Egzekucje na terenie więzienia nie były jedyną zbrodnią popełnioną przez Sowietów w Czortkowie w lecie 1941 roku. Przed opuszczeniem miasta enkawudziści dopuścili się bowiem licznych gwałtów i rabunków na ludności cywilnej. 

Część ewakuowanych więźniów wysłano koleją do miasta Gorki (ob. Niżny Nowogród). Podróż w zaplombowanych i nieoczyszczonych wagonach bydlęcych trwała 17 dni. Więźniom nie dostarczono wody, a jedynie minimalne racje pożywienia. W rezultacie upał, pragnienie i ogólne wycieńczenie spowodowały liczne ofiary śmiertelne. Polscy śledczy szacowali, że w trakcie transportu poniosło śmierć co najmniej 63 więźniów. Świadek cytowany przez Jerzego Węgierskiego twierdził natomiast, że w jednym tylko wagonie zmarły 34 osoby. Ze względu na fakt, iż wagony opróżniano raz na kilka dni, więźniowie musieli podróżować wraz ze zwłokami zmarłych towarzyszy, które szybko rozkładały się w letnim upale.

,, Jechaliśmy już drugi dzień bez żadnych posiłków i wody, a upał był straszny, ciasnota i zaduch doprowadzały do skrajnej rozpaczy i wołania o ratunek. W końcu na jakiejś stacji, już na Ukrainie sowieckiej, zatrzymali pociąg i żołnierze NKWD poczęli wnosić do wagonów wiaderka pełne mocno solonych rybek. Wszyscy rzucili się na to pożywienie. Niestety, wody nie dali i pociąg ruszył w dalszą drogę. I wtedy zaczęła się prawdziwa tragedia. Spotęgowane słonymi rybami pragnienie doprowadziło do szaleństwa. Z wysuszonych gardzieli i krwawej piany na ustach wydobywały się niesamowite krzyki i jęki konających. Prawdziwy obraz „Piekło Dantejskiego” […] Kiedy obudziłem się z tego letargu i powróciła świadomość stwierdziłem […] że około 30% więźniów zmarło w tragicznych warunkach – relacja B. H. Łozińskiego.

Piesza kolumna po kilkunastu dniach dotarła do Humania, gdzie 20 lipca 1941 roku zastępca ludowego komisarza bezpieczeństwa państwowego USRR, major bezpieczeństwa państwowego Iwan M. Tkaczenko, oraz wojskowy prokurator podjęli decyzję o rozstrzelaniu więźniów „skazanych i będących w śledztwie za przestępstwa kontrrewolucyjne”. Według sowieckich raportów stracono wówczas 767 osób. Ocaleć miało jedynie 64 więźniów kryminalnych. Zostali oni zwolnieni, przy czym 31 więźniów narodowości polskiej czasowo pozostawiono w więzieniu w Humaniu.

Post Historia Wczoraj i dziś. 

Na fot.: Ofiary zbrodni NKWD we Lwowie...

#Polishholokaust #WW2 #WorldWarTwo #sowieckieZbrodnie #NKWD #SovietInvasion #ArmiaCzerwona #komunizm #NewerForget #RedArmy #JewishNKWD #Stalin