15 grudnia 1939r. Decyzją władz litewskich zamknięto Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie.

 

15 grudnia 1939r. Decyzją władz litewskich zamknięto Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie.

Założony w 1579 r. przez króla Stefana Batorego jako Akademia i Uniwersytet Wileński Towarzystwa Jezusowego jako drugi pod względem starszeństwa ośrodek akademicki na ziemiach Rzeczpospolitej trafił pod zabór rosyjski. Został on zamknięty na polecenie cara Mikołaja I w 1832 r. , po klęsce powstania listopadowego, w ramach odwetu na uczniach i wykładowcach za udział w walce z carską Rosją.

Jego działalność została wznowiona w 1919 roku, m.in. za sprawą Józefa Ziemiackiego, profesora chirurgii i działacza społecznego, późniejszego prorektora uczelni w latach 1919-1925.

Jednym z jej najlepszych wydziałów była filologia polska, na której kształcili się m.in. Teodor Bujnicki czy Czesław Miłosz. Historię na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie ukończył pod okiem Stanisława Kościałkowskiego Leon Lech Beynar, znany jako Paweł Jasienica.

Z wkroczeniem wojsk sowieckich do Wilna 17 września 1939 r. zaczął się zmierzch działalności polskiej uczelni. 28 października 1939 r. władze Republiki Litewskiej przejęły zarząd nad Uniwersytetem, pozostawiając jednak wielu polskich wykładowców na stanowiskach, z powodu braku kadr. Niecałe dwa miesiące później zapadła decyzja o zamknięciu uczelni, na której miejsce sprowadzono z Kowna Wydziały Prawa i Nauk Humanistycznych. Polskie wydziały przeszły do pracy w podziemiu. W 1943 r., w momencie wkroczenia wojsk niemieckich do Wilna wielu profesorów byłego Uniwersytetu Stefana Batorego aresztowano i przetransportowano do obozu koncentracyjnego Stutthof.

Wykładowcy, którzy przeżyli wojnę, nie mogli powrócić do Wilna po wojnie. Włączenie miasta w terytorium Związku Sowieckiego wymusiło na wielu z nich emigrację. Część z nich trafiła do Londynu, gdzie utworzono Społeczność Akademicką USB. Wielu nauczycieli z przedwojennego Wilna trafiło do Torunia, gdzie dzisiejszy Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika kontynuuje tradycję Uniwersytetu Stefana Batorego.

Zdjęcie: Dziedziniec Piotra Skargi Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, widok z okresu międzywojennego (Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe)

MllW.